منشاِ پیدایش شترمرغ در آفریقاست و این پرنده در اواخر دهه 1800 و اخیرآ در دهه 1900 به اروپا، خاورمیانه، آسیا، استرالیا و آمریکا برده شده است. در اصل محصول قابل توجه شترمرغ پر آن بوده، اما امروزه چرم با ارزش ترین محصول آن میباشد .عاملان صنعت شترمرغ در تمام این کشور ها از زیر گونه های شترمرغ بومی به عنوان گله پایه برای تولید مثل استفاده می کنند.

Normal 0 false false false MicrosoftInternetExplorer4

معمولی ترین شتر مرغ دورگه گردن سیاه جنوب آفریقاست که دارای ژن هایی از گردن قرمز شمال آفریقا، گردن آبی جنوب آفریقا و نیز زیر گونه عربی که در حال حاضر منقرض شده است. چگونگی ساختار و توسعه صنعت شترمرغ در سال 1996 در جمهوری آفریقای جنوبی، نامیبیا، زیمباوه، کنیا، اتیوپی، امارات متحده عربی و استرالیا در این سایت مورد بررسی قرار خواهد گرفت .شترمرغ همواره نیروی اندیشه و خلاقیت بشر را از اعصار اولیه تا امروز بر انگیخته است. از روزگار قدیم گوشت، پوست، پر و تخم های این حیوان به منظور تآمین غذا، لباس، ابزار و حتی لوازم تزیینی و زیور آلات مورد توجه انسان قرار داشته است. در اسپارت دوران باستان تخم شترمرغی به نمایش گذاشته شده است.

در آفریقای غربی اعتقادی وجود دارد که بر اساس آن تخم شترمرغ را دارای قدرت جادویی می دانند که از خانه ها در برابر صاعقه محافظت میکند. مصریان، یونانیان و رومیان باستان به شکار شترمرغ می پرداختند .و علاوه بر استفاده از گوست، پوست و پر آنها، این پرندگان را رام می کردند و نگاه می داشتند.

اقلیم:
شترمرغ ها در كلیه اقلیم ها قابل زیست و نگهداری اند، از اقلیم های بسیار سرد مانند آلاسكا تا گرم و خشك مانند صحرای افریقا. اما هرچه به سمت اقلیم گرم و خشك پیش برویم كیفیت و كمیت محصولات تولیدی بهتر خواهد شد. تنها اقلیمی كه برای پرورش شترمرغ توصیه نمی شود ( علی رغم آنكه در این اقلیم نیز تولید خود را ادامه می دهد) اقلیم گرم و مرطوب (مناطق شرجی) است زیرا تأثیر منفی بر تولید آن می گذارد.

روشهای پرورش:
1 - باز
2- نیمه باز
3 - بسته

مقید كردن و انتقال:

برای گرفتن شترمرغ به دو كارگر نیاز است كه هریك كنار یكی از پاهای شترمرغ ایستاده و آنرا از زیر شكم و روی دم نگهدارند. از یك عصای سركج مخصوص گرفتن گردن برای پایین آوردن سراستفاده می شود. هنگامی كه منقار به سطح زانو رسید منقار پایین را با قرار دادن انگشت شست در آن به سمت پایین نگه می دارند. این كار مانع برخورد از روبرو با پاهای شترمرغ می شود. شترمرغ در این وضعیت برای درمانهایی مانند برچسب زدن، دارو دادن ، تزریق، خونگیری و معاینه نگه داشته می شود.

هنگام سوار كردن آنها به كامیون، ممكن است هل دادن آنها از پشت روی سطح شیبدار الزامی شود. شترمرغ های بالغ به كامیونهایی نیاز دارند كه ارتفاع دیواره جانبی آنها 2/2 متر بوده و با سایبانی از جنس پارچه كنفی یا كرباس برای جلوگیری از آویزان شدن سرو گردن پوشانده شده باشد. كف كامیون معمولاً با ماسه، خاك یا علف و دیواره های جانبی با كیسه های پرشده از علف برای كم كردن صدمه به پرها و پوست پوشانده می شوند. پارتیشن هایی نیز داخل كامیون قرار داده می شوند كه شتر مرغ ها را به گروههای 6 تایی تقسیم می كند و این كار مانع از دراز كردن پاهای شترمرغ و لگد شدن آنها می گرد.

روش باز:
نیاز به زمینی بزرگ به وسعت 40 هكتار است. غیر از هزینه خرید پرندگان كه درتمام روشها معمول است، زمین مهم ترین نیاز عمده این روش است. شترمرغها تا حد امكان نزدیك زیستگاه طبیعی شان با حداقل دخالت انسان نگهداری شده و پرورش می یابند. مزیت اصلی روش باز، كاهش قابل توجه هزینه نگهداری شترمرغ های بالغ به مقدار زیاد است. همچنین در صورتی كه شترمرغ ها خود تخمهایشان را جوجه كشی كنند، هزینه ای برای این كار صرف نشده ودر نتیجه هزینه های تولید بسیار پایین خواهند بود. از معایب این روش عدم كنترل و شناسایی شترمرغ ها و تخمهای تولیدی است.میزان مرگ و میر و تلفات به ویژه در میان جوجه ها به دلیل شكار آنها توسط حیوانات شكارچی بالاست.ضمناً گرفتن شترمرغ ها بسیار مشكل و پرهزینه است.

روش نیمه باز:
محدوده مورد نیاز برای این روش از 20 تا 60 هكتار متغیر است. شترمرغ‌ها در چراگاههای نسبتاً كوچك یا اراضی تقریباً 8 تا 12 هكتاری نگهداری می‌شوند. آنها توانایی گردش آزاد در محدوده ای معین را داشته و لذا بخشی از احتیاجات تغذیه‌ای آنها از این طریق تامین می شود. محل های خوراك دادن باید نزدیك حصاركشی دور چراگاه ایجاد شوند تا قابلیت دسترسی به غذا افزایش و اضطراب ناشی از ورود مكرر افراد به داخل چراگاه كاهش یابد.

روش بسته:
محوطه مورد نیاز برای این روش به طور معمول كمتر از 20 هكتار است كه به چراگاههای كوچكی هریك به وسعت 2-1 هكتار تقسیم شده است. این روش به علت نیاز كم به زمین مطلوب است. با این حال دو اشكال اصلی این روش عبارتند از:
1ـ هزینه های بالاتر خوراك

2ـ هزینه حصاركشی زیاد
  سرمایه گذاری مالی برای هر واحد زمین در این روش بالاتر از دو روش دیگر است. با این حال مزایای استفاده از روش بسته بسیار زیاد بوده و بر معایب آن غلبه دارد .

مهمترین مزیت روش بسته آن است كه كنترل كاملی بر تولید مثل از طریق ثبت دقیق تعداد تخمهای تولید شده توسط هر شترمرغ ماده و میزان باروری و جوجه درآوری وجود دارد. این ركوردها برای ارزیابی نهایی ارزش گله چه برای فروش مجدد، نگهداری برای تولید مثل ویا كشتار بسیار باارزشند. تولید مثل گزینشی شترمرغ ها بخوبی قابل انجام است. بعلاوه ركوردهای مصرف خوراك قابل نگهداری است و برای معاینه و مهار شترمرغ ها مشكلی وجود ندارد.

رفتارشناسی:
در محیط طبیعی شترمرغ در خارج از فصل تولید مثل گونه‌ای اجتماعی است و گروههایی از جنس و سنین مختلف را بویژه پیرامون چالابها تشكیل می‌ دهد. در این محیط ها شترمرغ با انواع گوناگون حیوانات روبروست و معمولأ از برخورد نزدیك با سایر حیوانات پرهیز می كند و كمتر رفتار خشن نسبت به آنها ابراز داشته و در 75 درصد از موارد با چشم پوشی یا تحمل، با سایر حیوانات برخورد می كند.
طبق تحقیقات انجام شده رفتار تمیز كردن پرو بال در طول صبح بیشتر از بعد از ظهر بوده برعكس حمام خاك در صبح خیلی كم انجام می شود اما در طول بعد از ظهر بتدریج بیشتر شده و هنگام غروب به حداكثر می رسد.
رفتار رقص والتس كه توسط شترمرغ ها ی در اسارت نیز اجرا می شود بیشتر هنگام خلاصی شترمرغ ها از ترس یا مدت كوتاهی پس از خروج آنها از محل نگهداری شبانه صورت می گیرد. هنگام خواب، شترمرغ های بالغ مایلند سرشان را بالا نگهدارند در حالیكه جوجه های جوان دوست دارند در وضعیت دمر بخوابند.
 جوجه های پرورش یافته توسط شترمرغ های دایه، رفتارهای غیرعادی مثل خوردن چوب از خود نشان نمی دهند. از جمله رفتارهای ناشی از خوراك دادن غلط جوجه ها و واكنش در برابر عوامل محیطی خاص كه عمدتاً شرایط زیر حد مطلوب پرورش است، می توان به نوك زدن به پنجه و سر و نیز پركندن با منقار اشاره كرد.
طبق بررسی انجام شده جوجه ها به محرك سبز 10 برابر بیش از محرك سفید نوك می زنند. مدفوع خواری هم در حالت وحش و هم در اسارت در جوجه ها مشاهده شده است.

تغذیه:
از یك روزگی تا سه ماهگی: 

جوجه شترمرغ می تواند از باقیمانده كیسه زرده برای مدت 7 تا 10 روز ابتدای زندگی اش تغذیه كند.اطمینان از اینكه جوجه شترمرغ ها آب مصرف می كنند، اهمیت دارد. در غیر اینصورت ممكن است نیاز به افزایش شدت نور یا تغییر درجه حرارت سالن باشد.
توصیه می شود كه خوراك مصرفی جوجه ها در ابتدا به شكل خرد شده باشد و اگر از روش پرورش روی كف سالن استفاده می شود، طی هفته اول خوراك روی روزنامه یا كارتن های تخم مرغ ریخته شده و پس از آن می توان دانخوریها را وارد سالن كرد.
برای جلوگیری از اشكالات پا و اختلالات اسكلتی باید رشد اولیه شترمرغ ها كنترل شود. محدود كردن مقدار انرژی خوراك بین 9 و 10 مگا ژول انرژی متابولیسمی در كیلوگرم معمولاً برای كنترل رشد كافی است.
با وجودیكه شترمرغ ها توانایی هضم الیاف بیشتری نسبت به سایر پرندگان اهلی دارند ( به دلیل تخمیر در روده بزرگ ) ولی تنها پس از رسیدن به سن معینی توانایی انجام این كار را بدست می آورند. لذا بهتر است طی چند هفته اول زندگی جوجه ها جیره هایی با بیش از 5% الیاف خام به آنها داده نشود. ضمناً توانایی جوجه ها برای هضم چربی در اوایل زندگی كاملاً پایین است. از اینرو نباید بیش از 5% چربی به آنها داده شود.

از 3 ماهگی تا یكسالگی:
احتیاجات تغذیه ای پرندگان با افزایش سن آنها تغییر می كند. لذا انرژی و الیاف خام افزایش و مقدار پروتئین خوراك كاهش می یابد. باید الیاف جیره را در چهار تا پنج ماهگی به حدود 11-10 درصد افزایش داد. ضریب انرژی زایی خوراك باید به حدود 5/10 –10 مگا ژول انرژی متابولیسمی بر كیلوگرم افزایش یابد. مقدار پروتئین خام نیز باید به تدریج به حدود 20-18 درصد كاهش یابد. تعادل بین غلظت های كلسیم و فسفر قابل دسترس باید به نسبت 1: 2 – 8/1 حفظ شود. همچنین خوراك دادن باید به صورت آزاد انجام شود.

دوره پرواری:
چنانچه شترمرغ ها فقط برای گوشت و چرم پرورش یابند، می توان نرها را جداگانه پرورش داد زیرا آنها سریعتر رشد كرده، نیاز به جیره های با پروتئین بالاتر داشته و به عنوان تبدیل كننده های خوراك برای یك دوره طولانی تر نسبت به ماده ها از كارایی بیشتری برخوردارند. ضریب تبدیل ماده ها زودتر خراب شده و لذا مجبورند در وزن پایین تری نسبت به ماده ها روانه بازار شوند.

از یكسالگی تا تولید مثل:
نگهداری شترمرغ ها در شرایط ایده آل بسیار مهم است. چاقی یكی از مشكلات عمده ای است كه در محدوده سن یكسالگی و شروع تولید مثل بوجود می آید. همچنین گرسنگی كشیدن یا تغذیه كمتر از حد لازم، بلوغ جنسی را به تأخیر انداخته و منجر به عملكرد ضعیف در طول تولید مثل می شود. تركیبی از روشهای محدودیت های كمی و كیفی خوراك مناسب‌ترین روش می باشد. جیره ای متعادل با ویتامینها و مواد معدنی لازم كه ضمنا پروتئین و انرژی آن در سطح پایینی باشد قابل قبول است. الیاف جیره می تواند تا 15% افزایش یابد. به شترمرغ ها باید روزانه 5/1 كیلوگرم جیره داد. در هوای سرد دادن تغذیه با یك منبع غنی پرانرژی ( مانند دانه سویای پرچرب ) توصیه می شود.

فصل تولید مثل:
از سن 18 ماهگی باید به شترمرغ ها جیره مولد داده شود كه باید دارای انرژی و پروتئین سطح بالا یی بوده و از لحاظ الیاف در سطح پایینی قرار داشته باشد. گرچه مقداری از الیاف جیره می تواند توسط شترمرغ به انرژی تبدیل شود ولی آنها طی فصل تولید مثل نیازمند منبع سهل الوصول تری از انرژی می باشند. بعلاوه 20% تخم شترمرغ را پوسته تشكیل می دهد كه كلسیم جزء اصلی آن است. در نتیجه ضروری است كه سطوح كلسیم وفسفر قابل دسترس در شروع تولید مثل یا در 18 ماهگی افزایش داده شوند. در غیر این صورت تخم گذاری با مانع روبرو شده یا تولید تخم، نطفه‌داری و میزان جوجه درآوری آن كاهش می یابند و نیز اشكالاتی در تشكیل پوسته تخم ایجاد شده و یا تخم های بدون پوسته تولید می شوند.

تولید مثل:
شترمرغ وحشی در 4 تا 5 سالگی از نظرجنسی بالغ شده در حالیكه شترمرغ اهلی در2 تا 3 سالگی و ماده نیز كمی زودتر از نر بالغ می شود. بعضی شترمرغ های اهلی ممكن است اولین فصل تولید مثل خود را در 18 ماهگی شروع كنند.
شترمرغ های نر هنگام بلوغ پرو بال سیاه و سفید دارند. ماده ها و شترمرغ های نابالغ دارای پرو بال قهوه ای مایل به خاكستری تیره می باشند. جنسیت نرو ماده را حدود هفت تا هشت ماهگی می توان هنگام دفع ادرار یا مدفوع تعیین كرد زیرا آلت در این مواقع بیرون می آید.

بر خلاف سایر پرندگان، شترمرغ نر دارای آلت است و دفع ادرار و مدفوع از هم جداست. تفاوت كامل بین دو جنس حدود دوسالگی حاصل می شود. نر فرآیند لانه سازی را قبل از جفت گیری شروع می كند. لانه می تواند در هر كجای چراگاه تولید مثلی واقع شود. مزرعه دار برای پوشاندن لانه می تواند یك سایبان با سقف شیب دار بسازد. این سایبان باید ابعادی حدود 3× 3 متر با ارتفاع 3 متر بوده و دو انتهای آن به سمت شمال و جنوب باز باشد. با این وجود بعضی شترمرغ ها ممكن است آنرا نپذیرفته و در عوض لانه های ساده خود را ترجیح دهند.

رفتار جفت گیری:
نرها می توانند با چند ماده جفت گیری كنند. شترمرغ های اهلی به صورب جفتی یا سه تایی ( تریو ) برای تولید مثل نگهداری می شوند.

تخمگذاری

ماده مدت كوتاهی پس از جفتگیری تخمگذاری را شروع می كند. اولین تخم بارور تقریباً 10 تا 14 روز پس از اولین جفت گیری گذاشته می شود. از آن پس و تقریباً بدون استثناء تخمها یك روز در میان بصورت كلاچ های 20 تا 24 تایی تولید می شوند. بین دو كلاچ یك وقفه 7 تا 10 روزه وجود دارد. ماده های پرتولید، در طول فصل تولید مثل بین 80 تا 100 تخم می گذارند.

تخم شترمرغ:
شترمرغ بزرگترین تخم را در میان پرندگان تولید می كند ولی تخم آن نسبت به جثه اش كوچكترین تخمهاست. به طور متوسط تخم شترمرغ 19-17 سانتیمتر پهنا و تا 1900 گرم وزن دارد.

نسبت نر به ماده: 
گرچه نسبت نر به ماده ( 1:1 ) در ابتدا برای كسب بالاترین میزان باروری ایده آل بنظر می رسد ولی به لحاظ سازگاری ممكن است نشانه ای ازوجود مشكل باشد. وجود جفت های ناسازگار مشكلی است كه گاهی اوقات هنگامی كه به شترمرغ ها اجازه داده می شود جفتشان را انتخاب كنند رخ می دهد. با این وجود، از آنجا كه اینگونه انتخاب طبیعی جفتها به طور معمول در مزارع تجاری ممكن نیست، تولید كننده باید نسبت به عملكرد و سازگاری آنها به حد كافی دقت نماید. نسبتهای نر به ماده از 1:2 تا 1:4 به لحاظ باروری مناسب است. نسبت بیشتر از 1:4 به این علت كه نر ممكن است توانایی جفت گیری با تمام ماده ها را نداشته باشد تولید تخم های غیربارور را افزایش می دهد.
جوجه كشی:
تخمهای جوجه كشی اغلب برای مدتی قبل از جوجه كشی جمع آوری و نگهداری می شوند. این روشی معمول در مزارع است تا تخمها به تعداد كافی برای پركردن دستگاه برسند. حمل دستی ناملایم تخم های جوجه كشی می تواند ساختار ظریف داخلی آنها را به هم زده و باعث عدم تبدیل آن به جنین گردد.

اصول جمع آوری تخم ها:
- از ظروف تمیز( معمولاً جعبه های مخصوص فوم دار) برای جمع آوری استفاده می شود. - از پاك كردن تخم ها با پارچه مرطوب پرهیز شده زیرا این كار سریعترین راه برای آلوده شده آنهاست. از كاغذ سمباده نازك و خشك برای پاك كردن لكه های بزرگ كثافات استفاده می شود. - هنگام شستشوی تخمها بدقت دستورالعمل مربوط به غلظت ماده ضدعفونی رعایت شود. - استفاده از نور ماوراء بنفش ( در دامنه 300-200 نانومتر) به عنوان یك روش میكروب‌كشی مؤثر توصیه می شود. - باید تخمها را به تدریج قبل از بسته بندی برای ذخیره سازی خنك نمود.

مدت زمان ذخیره سازی تخمها: 

درجه حرارت:
در دستگاههای جوجه كشی كه هوا با مكش بیرون كشیده می شود با توزیع حرارت یكسان پیرامون تخمها، درجه حرارت بهینه بوضوح نزدیك مركز دستگاه بین 9/35 و5/36 درجه سانتیگراد می باشد. در این محدوده حرارتی جنین به طور صحیح نمو خواهد كرد. هنگامی كه جنین شروع به تولید گرما می نماید درجه حرارت را می توان 7/0 درجه سانتیگراد كاهش داد ( تقریباً 4 روز قبل از تفریخ ). برای مدت طولانی به واسطه شباهت با شرایط جوجه كشی طبیعی اینطور فرض می شد كه نتایج جوجه كشی مصنوعی خوب به وجود یك گرادیان درجه حرارت كه از سطح افقی به سطح زیرین تخمها افزایش می یابد بستگی دارد. برای مدتی این ایده اثر زیادی بر طراحی ماشین های جوجه كشی با هوای ساكن داشت اما به واسطه عملكرد ماشین های جوجه كشی با مكش هوا نشان داده شد كه این موضوع پایه و اساس محكمی ندارد.
 
رطوبت در طول جوجه كشی:
رطوبت برای نمو جنین بطور صحیح و تبدیل آن به جوجه ای به اندازه طبیعی از اهمیت زیادی برخوردار است. برای وقوع این امر، آب تخم به میزان معین باید تبخیر شود( 13 تا 15 درصد وزن تخم تا روز 38 جوجه كشی ) . یك تخم با وزن 1500 گرم در روز صفر باید بطور متوسط تا روز 38 جوجه كشی 210 گرم وزن را از دست بدهد ( 7/38 گرم در هفته ). برای كنترل نسبی تبخیر از تخم مقدار رطوبت در هوای پیرامون تخم باید كنترل شود زیرا تعیین كننده میزان تبخیر از تخم می باشد. معمولاً درصد تفریخ بالا در شترمرغ با رطوبت نسبی 25-15 درصد در 36 درجه سانتیگراد به دست می آید.

تهویه:
تهویه و جابجایی ضعیف هوا در داخل ماشین جوجه كشی ممكن است منجر به توزیع نابرابر حرارت ، رطوبت و یك سطح كُشنده دی اكسید كربن و میزان ناكافی اكسیژن همراه با جوجه درآوری پایین شود. نمو جنین بطور عادی با سطح اكسیژن تا 18 درصد سازگار است. غلظت بالای دی اكسید كربن درون ماشین جوجه كشی صدمه زیادی به جوجه درآوری می زند.

وضعیت تخم و چرخش آن:
در شرایط جوجه كشی مصنوعی باید طوری نگهداری شوند كه انتهای بزرگ به سمت بالا باشد. چرخش دستی سه بار در روز انجام شود( و در صورت امكان به دفعات بیشتر، اما همیشه دفعات چرخش باید اعداد فرد باشند مثلاً 5 ، 7 ، 9 و غیره) یا اگر چرخش بصورت مكانیكی انجام می گیرد هر یك تا دو ساعت یكبار چرخانده شود. چرخش تخم باید در روز 38 جوجه كشی متوقف شود سپس تخم ها به سینی های تفریخ منتقل می شوند.

تفریخ:
معمولاً در روز 38 جوجه كشی به دستگاه تفریخ منتقل می شوند. جوجه طی 24 ساعت آخر جوجه كشی كیسه زرده را جذب می كند كه این كیسه به عنوان یك ذخیره غذا پس از تفریخ برای چند روز اول زندگی عمل می كند. فرایند تفریخ هنگامی آغاز می شود كه جوجه به وسیله عمل انعكاس سرش را تكان می دهد، راهش را از طریق آلانتویز باز كرده و برای اولین بار شروع به تنفس ریوی می نماید. این فرایند، شكستن پوسته از داخل نامیده می شود و منقار جوجه را می توان با عمل كندلینگ درون اتاقك هوایی مشاهده نمود. اولین گام در شكستن تخم به عنوان شكستن پوسته خارجی شناخته می شود. در این موقع رطوبت باید 3 تا 5 درصد افزایش یابد تا اینكه جوجه بتواند به سادگی داخل تخم بچرخد. جوجه های تفریخ شده باید قبل از خروج از دستگاه تفریخ تا خشك شدن كامل داخل آن باقی بمانند كه برای این منظور معمولاً 24 ساعت كافی خواهد بود. 

ادامه دارد...

 www.smsm.ir

 

نوع مطلب : مهندسی کشاورزی
نوشته شده در شنبه ۱۹ تیر ۱۳۸۹ توسط SMSM |           |