خصوصیات گیاهی
چغندر قند با نام علمی Beta vulgaris گياهی است دو ساله از تيره اسفناج كه بصورت گياهی يكساله زراعت می شود . چغندر قند طی دوره رشد رويشی فاقد ساقه بوده و بصورت مجموعه ای از برگهای بزرگ افقی تا عمودی مشاهده می شود . طول دوره رشد برای توليد قند 6 تا 9 ماه می باشد.
محصول زراعی چغندر ريشه ای است بزرگ و آبدار كه شامل سه قسمت است : 1) طوقه كه قسمت بالائی ضخيم شده و برگها از آن منشأ می گيرد 2) منطقه كوتاه و صاف در زير طوقه كه گردن گفته می شود . گردن قطورترين منطقه ريشه می باشد ب3) قسمت گوشتی ريشه كه ذخيره قند در آن انجام می گيرد. مقدار قند در منطقه گردن و طوقه پايين است مقدار قند در ارقام اصلاح شده به 16 تا 20 درصد می رسد.

امراض و كمبود مواد غذايی موجب افزايش ريزيش برگها گشته و عملكرد را پايين می آورد زيرا در اين حالت برگهای جديد بوجود می ايد كه صرفاً بامصرف قند ذخيره شده ريشه رشد می كند . معمولاً ساقه گل دهنده چغنمدر كه در سال دوم رشد بوجود می آيد از مركز طوقه رشد می كند گلها كوچك و در روی گل آذين خوشه ای مركب بطور منفرد با دستجات 2 تا 7 گلی مشاهده می شود خود عقيمی و دگرگشتی بر گياه حاكم است باد عامل مهم در گرده افشانی بشمار می رود. 
تجمع قند در بعضی از دوره های رشد تحت تأثير دو عامل به حداكثر ميزان خود می رسد.
1) آهسته و كند شدن رشد برگها و ريشه
2) تعادل مطلوب بين فتوسنتز و تنفس بعلت روزهای آفتابی و روشن كه موجب بالايی فتوسنتز می گردد و شبهای خنك كه تنفس را پايين نگه می دارد.

چغندر قند سازگاری وسيعی به شرايط محيط متنوع دارد به سرما و گرما نسبتاً مقاوم است تحمل خشكی را دارد به شوری خاك نيز مقاوم است . عوامل محيطی مانند حرارت، نور، طول روز و رطوبت خاك تا حد زيادی تعيين كننده نحوه رشد و ذخيره قند در ريشه می باشد. خاكهای بارور، ‌دارای زهكشی خوب، بافت متوسط و اسيديته خنثی تا كمی قليايی برای چغندر قند ايده آل است. عملكرد در خاكهای نيمه سنگين بشرط وجود زهكشی خوب نيز مطلوب می باشد. 

تناوب زراعی
چغندر قند به ساختمان عالی خاك نياز دارد . بنابراين بهتر است بعد از بقولات علوفه ای چند ساله ، كود سبز و يا كود آلی فراوان و به عنوان اولين محصول وجينی در تناوب قرار گيرد اگر چه چغندر قند به مواد غذايی زيادی نياز دارد و خاك را تا عمق 80 الی 125 سانتی متری از مواد غذايی تهی می سازد اما زمنی باقيمانده از آن فاقد علفهای هرز بوده و ساختمان خاك را بهبود می بخشد . چغندر قندر با ساير چغندرها ، گياهان جنس كلم و جنس اسفناج در بعضی بيماريها مشترك بوده و نمی بايست با آنها در تناوب قرار گيرد.

مثالهايی از تناوب چغندر قند:
يونجه ( 4 ـ 5 سال ) سيب زمينی ـ چغندر قند ـ ذرت
شبدر ـ چغندر قند ـ گندم يا جو
گود سبز ـ چغندر قند ـ حبوبات يا سويا 
 
کود شیمیایی
توليد هر تن چغندر به 5/3 الی 5/4 كيلو ازت ، 25/1 تا 5/1 كيلو اكسيد فسفر ، 2/4 تا 5/5 كيلو اكسيد پتاسيم و 8/1 تا 2/2 كيلو اكسيد كلسيم نياز دارد.

تاریخ کاشت
حرارت مناسب جوانه زدن بذر چغندر قند بين 15 تا 20 درجه سانتی گراد است . با رسيدن ميانگين حرارت شبانه روزی هوا به حدود 10 تا 12 درجه سانتی گراد به كشت چغندر بهاره نمود. كشت زود هنگام پاييزه ممكن است با هجوم آفات در اوايل دوره رشد و نيز گلدهی روبرو گردد زيرا هر چه سن چغندر قند در زمان روبرو شدن با سرما بيشتر باشد بهتر نسبت به سرما عكس العلم نشان می دهد. 
 
کنترل علفهای هرز
چغندر قند ، بخصص در مراحل اوليه رشد نسبت به رقابت علفهای هرز بسيار حساس است . از حدود يك هفته بعد از سبز شدن فقط می توان بين رديفها را كولتيواتور زد . علف كشهايی مانند رونيت و اپتام را ميتوان قبل از كاشت چغندر پاشيد و با خاك مخلوط نمود . علف كش پتانال را می توان بعد از سبز شدن چغندر هنگامی كه چغندر حداقل 2 برگ داشته باشد ولی علفهای هرز جوان و كمتر از 4 برگ داشته باشد بكار برد . علف كش پيرامين از برگ وريته علفهای هرز جذب شده و بصورت قبل از كاشت مصرف می شود.

آفات و امراض
كرم برگخوار چغندر قند يا كارادرنيا Caradrinacxigua : از آفات عمومی محسوب می شود رنگ لارو كارادرنيا بطور معمول سبز است ولی گاهی به رنگ قهوه ای و حتی سياه ديده می شود لاروهای جوان به پارانيم برگ و لاروهای مسن تر به رگبرگها حمله می كنند در صورتيكه تراكم آفت شديد باشد طوقه نيز مورد تغذيه قرار می گيرد و بوته خشك می شود مبارزه با اين آفت عمدتاً از طريق مصرف سموم فسفره مانند ديمكون ، گوزاتيون ، ديپرتكل و يا سوپر اسيد انجام می پذيرد.

بيد چغندر قند يا ليتا پروانه كوچكی است با نام علمی wcellatella scrobipalpa از آفات خصوصی چغندر قند است لارو كامل اين حشره از جوانه های مركزی تغذيه می نمايد مبارزه با اين حشره عمدتاً با استفاده از سموم شيميايی فسفره مانند گوزاتيون ، ديمكون انجام می شود.از جنس آگروتيس Agrotis چند حشره با اسامی شب پره زمستانی Agrotis seaetum كرم آگرويتس A.ypsilon ، آگرويتس A.nigrum و شب پره آگرويتس A.pronuba به چغندر حمله می كنند اين آفات به برگها ، دمبرگها و طوقه چغندر حمله می كند و موجب خشك شدن گياه جوان می گردد مبارزه با حشرات جنس آگرويتس عمدتاً با استفاده از طعمه مسموم انجام می شود. 

كك چغندر با نام علمی chaetocnema tibialis يكی از آفات مهم چغندر در ايران محسوب می شود . خسارت به چغندر توسط حشره كامل كه سوسك كوچكی به طول 2 ميليمتر است می باشد كك به برگهای جوان حمله و آنها را مشبك می سازد . برای مبارزه می توان از سمهای فسفره استفاده نمود. مگس چغندر با نام علمی Pegomyia betae مگس كوچكی است بطول تقريباً 5 ميليمتر كه لارو آن به چغندر آسيب می رسانند قسمتهای آلوده ماننده تاول باد می كند و زرد رنگ می شود كه در نتيجه برگها خشك شده و از بين می رود مبارزه با اين آفت از طريق سموم فسفره مانند ديازينون يا ديمتوات بصورت سمپاشی می باشد.

شته سياه باقله با نام علمی Apbis fabae از افات عمومی محصولات زراعی است اين شته بين 5/2 تا 3 مليمتر طول داشته و به رنگ سياه براق و گاهی تا سبز زيتونی ديده می شود اين شته از شيره پرورده گياه تغذيه و باعث پيچيدگی ، پژمردگی و زردی برها و حتی خشكيدن آنها می گردد با اين آفت می توان با سموم متاسيستوكس ، ديمتوات و سوپر اسيد مبارزه كرد .  

بیماریهای مهم چغندرقند
بيماری سفيدك سطحی توسط قارچی بنام Erysiphe betae ايجاد و از مهمترين بيماريهای چغندر قند در ايران محسوب می شود علائم بيماری ابتدا بصورت ظهور پوشش گرد مانندی در سطح زيرين برگ است كه در اثر توسعه بيماری به سطح فوقانی برگها نيز گسترش می يابد اين پوشش سفيد مدتی بعد تغيير رنگ داده و قهوه ای می گردد و در نتيجه برگها شادابی خود را از دست داده و زرد می شوند راه مبارزه استفاده از قارچ كشها مانند سموم گوگردی می باشد. بيماری لكه گرد برگ چغندر يكی از بيماريهای مهم چغندر در نواحی گرم و مرطوب است كه توسط قارچی بنام Cercospora beticola ايجاد می شود . علائم بيماری پيدايش لكه های گرد كوچكی به قطر 2 تا 5ميليمتر به رنگ خاكستری يا قهوه ای مايل به خاكستری با حاشيه قرمز متمايل به قهوه ای روی برگها می باشد.  

كنترل بيماری با ضد عفونی بذر با فرمالين و سمپاشی مزرعه با تركيبات مس مانند كوپر اويت انجام می شود. بيماری پوسيدگی ريشه چغندر قندر ظاهراً توسط قارچهای مختلفی توليد می شود اين بيماری پس از تشكيل ريشه غده ای به چغندر حمله و موجب پوشيدگی ريشه در ناحيه طوقه می گردد . راه مبارزه با آن با انتخاب ارقام مقاوم و استفاه از قارچ كشها مانند تترا كلرو سوپرايكس و ريزكتول كمبی امكان دارد.



www.smsm.ir

نوع مطلب : مهندسی کشاورزی
نوشته شده در جمعه ۱۰ دی ۱۳۸۹ توسط SMSM |           |