كارت اعتباری چیست؟
كارت اعتباری یك كارت پلاستیكی است كه روی آن نام صاحب كارت و شماره آن به صورت برجسته وجود دارد و پشت كارت یك نوار مغناطیسی دیده می شود كه درون خود برخی اطلاعات مهم مثل هویت و آدرس های دارنده كارت را ذخیره كرده است. سیستم های مالی كامپیوتری مانند دستگاه های خود پرداز ATM از این اطلاعات هنگام احراز هویت فرد به منظور برداشت پول استفاده می كنند. یك كارت اعتباری استاندارد شامل یك عدد 16 رقمی نیز هست كه حاوی اطلاعات مهمی درباره نوع كارت،بانك صادر كننده آن و اطلاعات مهمی درباره نوع كارت،بانك صارد كننده آن و اطلاعات دیگر است. این شماره برای دارنده هر كارت منحصر به فرد است. از این شماره برای شناسایی دارنده كارت هنگام انجام معاملات الكترونیكی روی اینترنت نیز استفاده می شود.

تاریخچه
آن طور كه در دانشنامه های بریتانیكا و انكارتا آمده است، استفاده از این نوع كارت برا ی انجام نقل و انتقال پول ابتدا در دهه 1920 و در كشور آمریكا رواج یافت. در آن زمان برخی شركت های خصوصی مانند بعضی از هتل های زنجیره ای و تعدادی از شركت های نفتی مشتریان خود را به استفاده از این كارت ها برای سهولت در پرداخت تشویق می كردند. استفاده از این كارت ها پس از جنگ جهانی دوم و خروج از ركود اقتصادی شدت گرفت. اولین كارت اعتباری از نوع امروزی آن یعنی كارتی كه بتوان با استفاده از آن در طیف وسیعی از فروشگاه ها و كسب و كارها پول مبادله كرد،در 1950 توسط Diners club inc. معرفی شد و هنوز هم یكی از كارت های اعتباری شناخته شده از این نوع به شمار می رود.

در 1958 نیز كارت اعتباری دیگری در همین رده توسط شركت American Express معرفی شد كه در حال حاضر یكی از معروفترین نوع كارت های اعتباری است. مشخصه اصلی این دسته از كارت ها این است كه شركت صادر كننده كارت از دارنده آن یك مبلغ عضویت سالانه دریافت می كند و سپس به صورت ماهانه یا سالانه و یا در دوره های زمانی دیگر برای او صورت حساب می فرستد و معادل مبلغ این صورت حساب از موجودی دارنده كارت نزد شركت صادر كننده آن كسر می شود. مدتی بعد سیستم كارت اعتباری بانكی رواج یافت. در این سیستم كه امروزه نیز مورد استفاده است صادر كننده كارت اعتباری نزد بانك یك حساب دارند. هنگامی كه كالا یا خدماتی توسط دارنده كارت (مشتری) خریداری می شود،این پول بلافاصله به حساب فروشنده (كه خود نزد بانك حسابی دارد )واریز می شود.

بانك نیز به نوبه خود این هزینه را به صورت ماهانه و یا در دوره های زمانی معین دیگری به حساب مشتری منظور می كند و صورت حساب برایش صادر می كند و در صورتی كه به میزان كافی در حساب مشتری پول نباشد،طی مهلت معینی از مشتری می خواهد كه حساب خود را تكمیل كند. مشتری می تواند مبلغ مورد نظر را یك جا و یا با اقساطی كه بهره به آن تعلق می گیرد،به بانك بپردازد. اولین سیستم بانكی از این نوع در سال 1959 و از سوی Bank of America در كالفرنیا معرفی شد و Bank Americard نام داشت،این سیستم تنها در همان ایالت كار می كرد. اما بعدا” در سال 1966 در ایالت های دیگر نیز راه اندازی شد و صورت سراسری به خود گرفت. در سال 1976 این سیستم بانكی به VISA تغییر نام داد. ویزا امروزه یك كنسرسیوم بین المللی است كه سیستم بانكی اغلب كشورهای دنیا در آن مشاركت دارند.

در همان سال 1966 اتحادیه كارت بین بانكی یا Interbank card Association شكل گرفت و بعدا” به Master card تغییر نام داد. ویژگی مستركات این بود كه هیچ بانك خاصی در آن نقش محوری نداشت، بلكه هر كدام از بانكهایی كه به صورت محلی اقدام به صدور كارت اعتباری برای مشتریان خود می كردند مایل بودند روشی برای متصل كردن سیستم های مالی خود به یكدیگر پیدا كنند. چنین سیستمی می توانست در میان مشتریان كوچك بانك ها كه مایل بودند از كارت خود برای كارهایی مثل خرید مایحتاج روزانه و یا خرید اتومبیل و مسكن استفاده كنند علاقه مندان زیادی داشته باشد.

چرا كارت اعتباری؟
ممكن است این سوال در ذهن كسانی كه با این كارت ها آشنایی ندارند به وجود آید كه اصولا” فلسفه حضور این كارت ها چیست و مزیت اصلی آن ها كدام است. كارت های اعتباری چنانچه از نامشان پیداست مقدار معینی اعتبار مالی در اختیا رصاحب كارت قرار می دهند. هنگامی كه شما با حساب بانكی خودتان كار می كنید سابقه مبادلات مالی شما نزد بانك محفوظ می ماند. بانك با استناد به این سابقه می تواند تخمین بزند كه اصولا” میزان گردش مالی حساب شما در طول یك دوره زمانی خاص چقدر است. در واقع میانگین مانده حساب شما در هر دوره نشان دهنده حداقل میزان درآمد شما یا به تعبیر صحیح تر میزان توانایی مالی شما در هر دوره زمانی معین است. بانك یا هر موسسه مالی و اعتباری مشابه آن می تواند بر اساس آن مانده به شما اعتبار بدهد. اعتبار معمولا” مقدار نقدینگی یا پولی است كه برابر یا بیشتر از میزان مانده حساب شما است.

مقداری كه می توانید در هر یك از آن دوره های زمانی از موسسه یا بانك قرض بگیرید.فرض موسسه مالی مذكور این است كه شما قادر خواهید بود در اولین فرصت این قرض را برگردانید. به این ترتیب انجام قطعی معاملات و مبادلات مالی شما با دیگران موكول به میزان نقدینگی واقعی در دست شما نخواهد بود بلكه به میزان اعتبار شما نزد موسسه مالی متكی خواهد بود.

انواع كارت اعتباری
كارت های اعتباری را اساسا” می توان به دو دسته كارت های بانكی و غیر بانكی تقسیم كرد. كارت های اعتباری بانكی مثل ویزا و مستركارت از سیستم اعتباری بانك ها استفاده می كنند. در حالی كه كارت های غیر بانكی را شركت ها و موسسات دولتی و خصوصی به مقاصد مختلفی عرضه می كنند. آمریكن اكسپرس و دینر كلاب نمونه كارت های اعتباری غیر بانكی هستند. همچنین در برخی از كشورها شركت های مخابرات و تلفن و یا شركت های توزیع كننده نفت،گاز و بنزین و نیز فروشگاه های زنجیره ای و باشگا ه های تفریحی اقدام به صدور كارت اعتباری می كنند.

دامنه كاربرد این كارت ها بستگی به دامنه فعالیت شركت مربوطه و یا اهداف مالی آنها دارد. در هر صورت فعالیت تمام این موسسات صادر كننده كارت باید زیر نظر نهاد مالی رسمی آن كشور و دارای مجوز فعالیت باشد. كارت های بانكی نیز دارای تنوع زیادی هستند. كارت های اعتباری تنها یك دسته از كارت های بانكی هستند و خود به انواع مختلفی تقسیم می شوند. انواع فرعی كارت ها ی اعتباری بانكی معمولا” بر اساس نحوه محاسبه بهره،سقف میزان اعتبار منتسب به كارت و حداقل موجودی دارنده حساب،نرخ حق اشتراك سالیانه و فاكتورهای مالی دیگر محاسبه می شود. بانك های صادر كننده كارت و یا شركت های غیر بانكی معمولا” علاقه دارند كه انواع كارت های خود را بر حسب امتیازات متفاوتی كه در اختیار صاحب آن قرار می دهد به گروه هایی با نام طلایی،نقره ای و از این قبیل تقسیم كنند.

یك دسته دیگر از كارت های بانكی مشابه آنچه كه این روزها در كشور ما رایج است تنها به ارائه خدمات بانكی محدود از طریق باجه های خود پرداز اختصاص دارند و فاقد برخی از ویژگی های مهم یك كارت اعتباری استاندارد هستند. دسته دیگری از كارت های اعتباری بانكی نیز وجود دارند كه در بسیاری از كشورهای دنیا كه سیستم ها ی بین المللی مانند ویزا و مستركارت در آن ها به رسمیت پذیرفته شده،به كار گرفته می شوند. این كارت ها معمولا” نام یك سازمان و یا شركت را بر خود دارند.سازمان یا شركت مذكور لزوما” یك موسسه یا نهاد مالی نیست بلكه ممكن است به قصد ارائه خدمات مالی به گروهی از اعضای وابسته به خود پدید آمده باشد.

مثلا” برخی از فروشگاه های اینترنتی مثل آمازون یا Barnes & Noble یا حتی پورتال یاهو خدمات مالی از این دست را به اعضای خود ارائه می كنند. مشتركین یك lsp ،اعضای یك باشگاه و یا مشتریان یك فروشگاه ممكن است این شانس را داشته باشند كه با تهیه یك كارت اعتباری از این نوع،ضمن بهره مندی از مزایای عمومی یك كارت اعتباری بانكی،از خدمات ویژه شركت یا سازمان مذكور نیز استفاده كنند.

مدل های مختلفی برای تعامل میان این سازمان هااز یك سو و بانك های صادر كننده كارت های بانكی و نیز كنسرسیوم های ویزا و مستركارت وجود دارد. گاهی این سازمان ها مستقیما” با ویزا یا مستركارت وارد معامله می شوند و خود یك واحد اعتباری مالی راه اندازی می كنند. گاهی نیز با یك بانك معتبر طرف قرارداد با هر یك از این كنسرسیوم های بین المللی وارد مذاكره می شوند. شكل اخیر رایج تر است زیرا معمولا” بانك های محلی شناخت بهتری از سابقه مالی نهادهای محلی دارند.

همچنین سازمان ها و یا شركت واسطه ممكن است بسته به نوع تعامل مالی خود با بانك صادر كننده اصلی كارت یا خود كنسرسیوم بین المللی ویزا و مستركارت، درصد اندكی از بهای هر معامله را به عنوان پورسانت دریافت كند. به هر حال كاربران می توانند با تهیه كارت هایی از این نوع بدون مراجعه مستقیم به بانك معتبر و با واسطه یك شركت تجاری به شبكه مالی مستركارت یا ویزا بپیوندند. یك دسته مهم دیگر نیز از كارت های بانكی هستند كه البته اعتباری نیستند ولی بیشتر قابلیت های آن مشابه كارت اعتباری است. به این كارت ها اصطلاحا” Dwbit Card یا كارت بدهی می گویند. برخلاف كارت اعتباری كه به دارنده آن اجازه خرج كردن بیشتر از موجودی مانده در حساب می دهد،این كارت ها فقط به اندازه موجودی مانده حساب مرتبط با آنها اعتبار دارند و پس از به پایان رسیدن اعتبار یا باید مجددا” شارژ شوند و یا از درجه اعتبار ساقط می شوند. میزان حداقل و حداكثر موجودی در حساب این كارت ها نیز محدود است. مثلا” اگر سقف موجودی یك كارت بدهی 1000 دلار باشد به معنی آن است كه صاحب آن نمی تواند بهای یك كالای 1100 دلاری را یك جا بپردازد.

همچنین اگر كف موجودی یك كارت 100 دلار باشد به معنی آن است كه صاحب آن اگر در كارت خود 110 دلار داشته باشد تنها قادر است 10 دلار آن را واقعا” هزینه كند و مابقی نزد بانك سپرده خواهد بود. همچنین بسیاری از كارت های بدهی فاقد قابلیت استفاده در دستگاه های خود پرداز (ATM ) هستند.

نوع مطلب : مهندسي فناوری اطلاعات
نوشته شده در جمعه ۱۵ بهمن ۱۳۸۹ توسط SMSM |           |