آب پنیر می تواند بعنوان منبع انرژی و پروتیین در تغذیه دام مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از آب پنیر مایع بجای آب مصرفی میزان ماده خشک مصرفی دام ( علوفه و کنسانتره ) را کاهش می دهد و استفاده از آن در تغذیه گاوهای شیری علاوه بر کاهش میزان کنسانتره مورد نیاز، شیر تولیدی را اندکی افزایش می دهد. قابلیت هضم پروتیین های آب پنیر در تک معده ایها و نشخوارکنندگان به ترتیب 19 % و 16 % گزارش شده است. مقدار کل مواد مغذی قابل هضم (TDN ) آب پنیر در نشخوارکنندگان 5/83% تخمین زده شده استکه تقریبا معادل ارزش انرژی زایی دانه جو است.همچنین انرژی آب پنیر بصورت خشک معادل انرژی دانه ذرت است.

قابلیت هضم ظاهری نیتروژن آب پنیر در نشخوارکنندگان 70 % است که اگر در شکمبه تجزیه نشود، قابلیت هضم آن در روده کوچک خیلی بیشتر خواهد بود (91 % در گوساله های شیری ) نشخوارکنندگان می توانند مقادیر زیادی آب پنیر مایع را جایگزین بخش قابل توجهی از منابع انرژی زا مانند ذرت و جو نمایند. همچنین فراهم نمودن منبع انرژی سهل الهضمی مانند لاکتوز باعث افزایش راندمان استفاده از مواد ازته غیر پروتیینی (NPN ) می گردد. نسبت مناسب پیشنهاد شده، استفاده از 5 الی 6 واحد لاکتوز به ازاء یک واحد اوره است.

تحت این شرایط نه تنها غلظت آمونیاک شکمبه افزایش نمی یابد بلکه سنتز پروتیین میکروبی با راندمان بهتری صورت می گیرد. در اثر مصرف آب پنیر مایع بجای آب مصرفی گاوهای شیری، 30 % کاهش هزینه خوراک گزارش شده است.

استفاده از آب پنیر در تغذیه گوساله ها:

آب پنیر را تا زمانی که گوساله قادر به مصرف مواد متراکم نباشد نمی توان در اختیار آن قرار داد. یعنی پس از حدود یک ماهگی می توان آن را به مصرف گوساله رساند.

استفاده از آب پنیر در تغذیه گوساله ها ارزشمند شناخته شده و معمولا در سن 2 الی 4 ماهگی به صورت مخلوط آب پنیروشیر پس چرخ (شیری که چربی آن با استفاده از نیروی گریز از مرکز جدا شده باشد) قابل توجه است. وپس از 4 ماهگی می توان ازآب پنیر خالص به میزان 10 الی 15 كیلوگرم در روز در جیره گوساله ها استفاده نمود .

استفاده آب پنیر در تغذیه گوساله ها تا سن 15 ماهگی سودمند خواهد بود زیرا تا حد زیادی جایگزین كنسانتره یا شیر پس چرخ می شود. گوساله های در حال رشد قادرند روزانه 40 تا 50 لیتر (30 تا 50 %  کل ماده خشک مصرفی روزانه )آب پنیر تازه مصرف کنند. گوساله های نر در روی مرتع بطور متوسط 48 لیتر در روز آب پنیر مصرف نموده و رشد مطلوبی داشتند.ثابت شده گوساله های پرواری تغذیه شده با آب پنیر رشد روزانه بیشتری داشته وجثه وتولید آنها كمی بهتر از گوساله پرواری می باشد كه از همان مقدار واحد غذایی به صورت شیر پس چرخ مصرف نموده اند.

امكانات تغذیه آب پنیر در تغذیه گاو :

n      به صورت آب پنیر تغلیظ شده در خوراكهای پلتی (میزان 10 درصد)

n      به عنوان مكملی برای مواد جایگزین شیر در گوساله ها

n      به صورت لیسیدنی در تركیب با اوره و چربی ها برای گاوهای پرواری

n      به عنوان مكمل های مایع در جیره های غذایی گاو های پرواری به خصوص در مناطق كوهستانی و نیمه كوهستانی(به میزان 10 لیتر در روز)

آب پنیر خشک یا فراورده های آن را می توان به عنوان قسمتی از کنسانتره گاو های شیری در جیره های با کنسانتره بالا بمنظور جلوگیری از کاهش چربی شیر مورد استفاده قرار داد. نشخوارکنندگان در صورت دسترسی آزاد به آب پنیر مایع و آب، تمایل بیشتری به مصرف آب پنیر از خود نشان می دهند.گاو های شیری می توانند روزانه تا 100 لیتر آب پنیر تازه مصرف کنند که حدود 30 % ماده خشک مورد نیاز آنها را تامین می کند. 

آب پنیر را می توان به صورت آزاد در اختیار گاو های گوشتی قرار داد اما مصرف زیاد آب پنیر در گاو های شیری باعث باعث كاهش تولید شیر و درصد چربی می شود. همچنین تا یك سوم احتیاجات ماده خشك گاوهای گوشتی را می توان با این فرآورده جایگزین نمود. اما نبود توازن انرژی و پروتیین در جیره را باید با استفاده از مکمل بر طرف نمود. لاکتوز جیره ممکن است قابلیت هضم ترکیبات فیبری در جیره نشخوارکنندگان را کاهش دهد.

در صورت استفاده از آب پنیر در جیره خوراكی تامین انرژی،مواد ازته،(غلات به اضافه كنجاله روغنی یا دانه های روغنی)،مواد معدنی (كلسیم همراه آب پنیر شیرین)و ویتامین ضروری است.بطور كلی نشخوار كنندگان می توانند 12 الی 15 درصد وزن آب پنیر مایع مصرف كنند.

از عوامل مهمی كه مصرف آب پنیر را در یك گروه از حیوانات تحت تاثیر قرار می دهد،دمای محیط می باشد ، به این صورت كه با افزایش دما مصرف آن افزایش می یابد.

افزایش حجم مصرف كل مایع حیوانات  مصرف كننده آب پنیر ممكن است نرخ رقت شكمبه (Dilution Rate)را افزایش داده و باعث بهبود راندمان سنتز پروتین میكروبی شود.طبیعتا افزایش حجم مایع مصرفی حجم ادرار را افزایش می دهد ولی هیچ خطری برای حیوان ندارد.مصرف زیاد آب پنیر باعث مرطوب تر شدن بستر می گردد.

گاهی قابلیت هضم چربی ها  و پروتین ها افزایش یافته و با مصرف آب پنیر مواد معدنی در كل دستگاه گوارش ابقاء می شوند.اگر آب پنیر بصورت افزایش تدریجی به دام ها عرضه نشود و دوره عادت پذیری رعایت نشود اسهال و گاهی اوقات عدم مصرف خوراك رخ می دهد ولی پس از عادت پذیری گاوها به آن حتی در صورت آزاد هیچ مشكلی پیش نخواهد آمد. گاوها نیاز به یك دوره 4 هفته ای برای عادت به مصرف كردن آب پنیر مایع دارند . ممكن است نیاز به محدود كردن آب آشامیدنی طی این مدت باشد . در حالت كلی گاوها ممكن است حدود دو سوم از نیاز آبی خود را از آب پنیر و بقیه را با آشامیدن آب تامین كنند . وقتی آب پنیر آزاد در اختیار گاو ها قرار گیرد ،ممكن است روزانه 91 كیلو گرم مصرف كنند . و هر 45 كیلو گرم آب پنیر معادل 3.4 كیلو گرم كنسانتره 12% پروتین است. کاهش مصرف هر کیلو گرم کنسانتره در اثر افزایش مصرف همان مقدار ماده خشک آب پنیر گزارش شده است. و تخمین زده شده است که نشخوار کنندگان قادرند به ازاء هر 100 کیلوگرم وزن زنده، 12 تا 15 کیلوگرم آب پنیر تازه مصرف و هضم نمایند.

آب پنیر و شیر پس چرخ بهترین مورد مصرف خود را به عنوان اجزایی مناسب برای جایگزینی شیر در گوساله ها ی جوان به دست آورده اند. بر خلاف پروتین های شیر پس چرخ ،پروتینهای آب پنیر لخته نشده و ممكن است در سطوح بالای مصرف منجر به مشكلات گوارشی شوند.می توان از آب پنیر در صورت نیاز مبرم به میزان 10% كنسانتره گاوهای شیری استفاده نمود.

استفاده از آب پنیر در تغذیه تک معده ایها:

آب پنیر به صورت خشک در تغذیه تک معده ایها مورد استفاده قرار می گرفته است. مقادیر کم آب پنیر ( 10 % جیره ) بصورت خشک یا فراورده های آب پنیر بعنوان عامل ناشناخته رشد در جیره طیور استفاده می شده است. ویتامین های گروه B بعنوان تعدادی از این عوامل ناشناخته رشد شناسایی شدند.استفاده از آب پنیر خشک  در جیره طیور، اسب و موش صحرایی افزایش وزن وبازده غذایی را بهبود می بخشد. عموما هنگامی که آب پنیر یا لاکتوز به تک معده ایها خورانده شود افزایش قابلیت هضم پروتیین و چربی، ابقاء ازت، بهبود جذب و ابقاء مواد معدنی مشاهده می شود.

منابع:

نشریات مورد استفاده:

1)      علیرضا بیات ، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم دامی دانشگاه فردوسی مشهد ؛ استفاده از آب پنیر در تغذیه دام . مجله بقره . شماره 11 .

2)      عطیه عابدینی ، مهندس محمد رضا اصغری ، مهندس حسین نعیمی پور، دانشگاه بیرجند ؛ آب پنیر و موارد استفاده آن در تغذیه دام (ترجمه) . مجله گاودار . شماره 115 .

3)      مهندس جواد سلطانیها ، بهره گیری بهینه از آب پنیر و کاه .مجله دام دار . شماره 100 .

سایت های مورد استفاده:

1)  www.prtsico.com ( آب پنیر منبعی از پروبیوتیک ها )

2)  www. Aftab. Ir  (بررسی اثر سطوح مختلف پودر آب پنیر و پروبیوتیک بر عملکرد جوجه های گوشتی )

3)  www.damineh.persianblog.ir    (آب پنیر و مصرف آن در تغذیه دام )

4)  www.mehdinamdar.blogfa.com   (آب پنیر و تغذیه ای  آن در جیره دام )

نوع مطلب : مهندسی کشاورزی
نوشته شده در جمعه ۱۵ بهمن ۱۳۸۹ توسط SMSM |           |