با چه روشی آبیاری کنیم؟
روش های آبیاری عبارتند از:

 الف) روش هایی که آب روی شیب حرکت می کند. (روش های ثقلی)
1- آب تمام سطح را خیس می کند.( غرقابی)
- آبیاری کرتی
- آبیاری نواری

 2- آ ب قسمتی از سطح را خیس می کند. ( نشتی)
- آبیاری فارو
- آبیاری جو پشته ای
- آبیاری طشتکی
- آبیاری کیز پشته ای
- غلام گردشی

 ب) روش های که آب تحت فشار حرکت می کند .( روش های تحت فشار)
1- آب تمام سطح را خیس می کند .( بارانی)
a: کلاسیک
- ثابت
- نیمه متحرک
- متحرک
b: پیشرفته
- عقربه ای
- تفنگی
- چرخ های غلطان
2- آب قسمتی از سطح را خیس می کند.( قطره ای)
a: معمولی
- خطی
- نواری
- لوپی
3- آب قسمتی از سطح را خیس می کند. ( زیر زمینی)

حال به اختصار به توضیح روش های فوق می پردازیم.

آبیاری کرتی
در این روش زمین را به قطعات کوچکی به نام کرت تقسیم می کنیم و کوچکترین واحدی که آبیاری می شود کرت است. کرت ها معمولا مستطیل شکل هستند , اندازه ی آنها از چند متر مربع تا چند متر مربع متفاوت است . کرت ها معمولا در وسط جوی های کوچکی واقع می شوندو آب را از طریق همین جوی ها دریافت می کنند.

ابعاد کرت ها به چهار عامل بستگی دارد:
• بافت و ساختمان خاک و میزان ماده ی آلی یا به عبارت دیگر مقدار نفوذ پذیری خاک , هر چه نفوذ پذیری بیشتر باشد کرت ها را کوچکتر می گیرند.
• شیب زمین , شیب زیاد باعث کوچک شدن ابعاد کرت ها می شود زیرا اختلاف ارتفاع دو طرف کناری و یا ابتدا و انتهای کرت نباید از حد معینی بیشتر باشد , بنابراین هر چه شیب کمتر باشد ابعاد کرت را بزرگتر می گیرند.
• مقدار آب ورودی به کرت , یعنی حجم جریانی که در واحد زمان از یک مقطع عبور می کند . هر چه مقدار آب ورودی به کرت بیشتر باشد ابعاد کرت را میتوان بزرتر گرفت.
عرض تیغه ی برداشت وسائل مکانیکی, عرض کرت ها باید مضرب صحیحی از تیغه ی جلوی ماشین آلات برداشت باشد تا در امر برداشت محصول مشکلی ایجاد نشود.

از جمله مزایای این آبیاری عبارت است از:
1- بومی ایران است.
2- وقتی آب یا خاک شور است بهتر از روش های دیگر شستشو می دهد.
3- وسائل و ادوات خاصی ندارد.
4- به تخصص و مهارت خاص نیاز ندارد.

 و از جمله معایب آن عبارت است از:
1- تلفات آب زیاد است.
2- مواد غذایی را از خاک خارج می کند.
3- با آب کم نمی توان آبیاری کرد.
4- برای همه ی گیاهان مناسب نیست.
5- نیاز به تسطیح اولیه دارد.
و...

آبیاری نواری نیز مثل آبیاری کرتی است و فرق آن این است که نوار طولش بیشتر و عرضش کمتر است.
 

آبیاری نشتی
منظور از نشتی این است که قسمتی از سطح زمین خیس و قسمت دیگر تماما یا تا اندازه ای از طرسق نشت خیس می شود. این خیس شدن ممکن است در سطح خاک ظاهر شود یا نشود. 

آبیاری فارو
این روش یک روش و کشت مکانیزه بوده و همراه با تراکتور کمتر از 100 سال پیش وارد ایران شده است . نیاز به مهارت و تخصص خاص و ماشین آلات و ادوات کشاورزی نمی باشد. در این روش تمام سطح زیر کشت به جوی های کوچک و پشته های کوچک بین جوی ها تقسیم می شود. عموما برای کشت سیفی جات و گیاهان شتوی مورد استفاده قرار می گیرد.

مزایای روش فارو
1- چون مکانیزه است به نیرو ی کار کمتری احتیاج دارد.
2- سرعت عمل در کاشت و آماده کردن زمین بیشتر است.
3- در مواردی تلفات آب کمتر است.
4- عمق خاکی که ریشه در آن رشد می کند بیشتر است.
5- با تغییر جهت فارو ها می توان تا حدی اثرات سوء شیب را کاهش داد.
6- با مقدار کم آب می توان از این روش استفاده کرد.
و...

معایب روش فارو
1- زمین باید کاملا تسطیح شود .
2- نیاز به ماشین آلات و ادوات دارد.
3- نیاز به تخصص و مهارت دارد.
و...

آبیاری جوی پشته ای فرقش با فارو این است که جوی ها و پشته ها بلند تر و عریض تر هستند لذا حجم آب ورودی بیشتر است.

کیز پشته ای
در این روش زمین را به نوارهای کوتاه و باریکی تقسیم می کنند , خاک یکی از قطعات را روی قطعه ی دیگر می ریزند د رنتیجه یک کیز و یک پشته به وجود می آورند. این روش برای مناطقی که نفوذپذیری خاک زیاد و آب ورودی کم است مناسب است.

آبیاری طشتکی
نوعی آبیاری ابتدایی که از قدیم برای آبیاری درختان در مناطق کوهستانی که زمین کم عرض , شیب دار, آب ورودی کم و تا حدی سنگلاخی است استفاده می شود. در این روش اطراف درخت چاله ای با عمق کم به شکل دایره و یا چهار گوش ایجاد می کنند , آب از یک طرف وارد و از طرف دیگر خارج و به چاله ی بعدی می رسد.  

غلام گردشی نوعی آبیاری جوی پشته ای است که انتهای هر جوی به ابتدای جوی بعدی وصل می شود و برای کشت گیاهان جالیزی و سیفی مناسب است.

بارانی
در این روش آب به صورت قطرات باران معمولا از بالا بر روی گیاه یا سطح زمین پاشیده می شود. از امتیازات مهم این روش کنترل مقدار آب است .
مزایای روش بارانی:
1- نیاز به تسطیح زمین نیست.
2- برای اراضی شیب دار استفاده می شود.
3- امکان اتوماتیک ساختن سیستم وجود دارد.
4- خطر سرمازدگی بهاره یا پاییزه را کاهش می دهد.
5- با آب ورودی کم هم می توان از این روش استفاده کرد.
و ...
 معایب روش بارانی:
1- هزینه ی احداث آن زیاد است.
2- نیاز به مهارت دارد.
3- اگر منطقه باد خیز باشد نمی توان از این روش استفاده کرد.
4- اگر کیفیت آب خوب نباشد نمی توان از این روش استفاده کرد.
و...

کلاسیک ثابت
در این روش تمام اجزای سیستم می توانند ثابت باشند. بیشتر لوله ها زیر خاک مدفون هستند و اخیرا رایزها و آبپاش ها ی سر آنها را فقط جابجا می کنند. هزینه ی این روش بیشتر است اما کار با این روش ساده تر است.
کلاسیک نیمه متحرک
فقط لوله های فرعی و آبپاش ها و رایزر ها یی که روی آنها نصب شده روی سطح قرار می گیرندو بعد از آبپاشی جابجا می شوند.
کلاسیک متحرک
در این روش کلیه ی شبکه ی لوله کشی می تواند روی سطح خاک قرار بگیرد در این روش آبیاری باید از نوع تکمیلی باشد, یعنی کشت از نوع دیم باشد ولی در فصل رشد یک یا چند دوره ی خشکی وجود داشته باشدو برای جلوگیری از لطمه ی گیاه از طنش آبی اقدام به آبیاری با این روش می کنند.

روش ها پیشرفته 

عقربه ای
در این روش آب به وسیله ی پمپاژ از طریق لوله ی عمودی وارد یک لوله ی تقریبا افقی طویلی می شود که طول آن ممکن است نزدیک یک کیلومتر باشد. لوله که بر روی آن آبپاش هایی در فواصل معین نصب شده روی شاسی قرار گرفته و به صورت شعاع دایره به حرکت در می آید و بسته به طول آن مساحتی برابر چند هکتار تا بیش از 100 هکتار را د ریک دوره آبیاری می کند.

تفنگی
در این روش یک شلنگ کلفت طولانی به دور قرقره ای پیچیده می شود . یک سر شلنگ به آبپاش خیلی بزرگی که بر روی سه پایه ی چرخداری قرار دارد متصل می شود و آب از طریق پمپ با فشار زیاد از سر دیگر وارد شلنگ می شود . آب ضمن اینکه از طریق شلنگ به آبپاش می رسد , دستگاه دیگری را به حرکت در می آورد و ضمن پاشیدن آب شلنگ به سوی دیگر مزرعه جمع می شود و سپس قرقره را توسط تراکتور چند متر آن طرف می برند تا مجددا آبیاری شود, با تکرار این عمل تمام مزرعه را آبیاری می کنند.

چرخ های غلطان
در این روش آب از یک لوله ی رایزر وارد لوله ای می شود که بر روی آن در فواصل معینی آبپاش نصب شده و این لوله از وسط تعدادی چرخ های فلزی عبور می کند و این چرخ ها با موتور کوچکی که در وسط نصب شده به حرکت در می آیند. 

ادامه دارد...


www.smsm.ir

نوع مطلب : مهندسی کشاورزی
نوشته شده در جمعه ۳۰ مهر ۱۳۸۹ توسط SMSM |           |