پرتو های ماوراء صوت در قسمت های سونوگرافی و سونو تراپی کاربرد فراوان دارند. دستگاهها ی سنگ شکن کلیه ودر صنعت در رشته های NDT و آزمایش های غیر مخرب کاربرد دارد.
در سونوگرافی فرکانس بین 1 تا 15 مگا هرتز می باشد و در سونو تراپی بین 670 کیلو هرتز و 3 مگا هرتز می باشد. فر کانس در سونو گرافی رنج بالاتری نسبت به سونوتراپی دارد. سرعت سیر صوت در بافت های نرم بدن بسیار به هم نزدیک است.

در دستگاه های سنگ شکن کلیه هم از ultra sound استفاده می شود . اطراف سنگ مایع ادرار وجود دارد . با سونوگرافی یا فلوروسکوپی به مکان دقیق سنگ و اندازه و جنس آن پی می بریم . موج را در یک امتداد کانونی می کنیم . توسط عدسی کانونی می کنیم و کانون را روی سنگ می اندازیم موج را به صورت پالسی می فرستیم . اطراف سنگ مایع به جریان می افتد و می تواند آن را خورد کند . اگر سنگ خیلی متراکم باشد ماوراء صوت زیاد به بافت آسیب می رساند . اندازه سنگ هم خیلی مهم است اگر خیلی بزرگ باشد بدن توانایی دفع آن را ندارد.

سونوتراپی به درد درمان بیماری های عصبی و آرتروز می خورد.
امواج ماوراء صوت آثار مکانیکی بر روی بدن می گذارند . در ترمیم شکستگی ها تاثیر گذارند . آثار مکانیکی به سه فرم می باشد:
1- حفره سازی
2- ماساژ های ضعیف
3- جریان در مایعات
صوت موجی طولی است و راستای ارتعاش و انتشار بر هم عمود می باشد. ماوراء صوت به محیط دو نوع فشار وارد می کنند یا فشار منفی یا فشار مثبت .آنجایی که دامنه زیاد است شکم ایجاد می شود و در قسمتی که دامنه کمتر است گره بوجود می آید.

اگر ماوراء صوت را به عضله بتابانیم فیبر عضلانی را تحت stress ,strain قرار می دهد. و در حد فیبر عضله را ماساژ می دهد. اگر ماوراء صوت را با فرکانس بالا به سمت فیبر بفرستیم پاره می شود. و اگر زمان خیلی باشد آسیب رسان است. فرکانس و شدت و زمان اگر بالا باشد و سطح مورد تابش زیاد باشد فیبر دچار پارگی و خو نریزی می شود. فرکانس را در سونو تراپی کم می کنند زیرا در غیر اینصورت بیشتر در سطح جذب می شود . در سونوتراپی نسبت به سونو گرافی شدت زیاد است.

حفره سازی : وقتی موج به مایع فرستاده می شود مولکول ها نزدیک هم قرار می گیرند و فشار مثبت ایجاد می شود و بلافاصله فشار منفی بو جود می آید و مولکول ها از هم دور می شوند و منطقه ای مثل خلاء بوجود می آید و در آن منطقه اگر ماده حاوی گاز محلول باشد گاز آزاد می شود. حفره سازی در خون خطرناک است چون باعث می شود گاز محلول در خون آزاد شود. در برخی دستگاهها برای اینکه سمپل یا نمونه درست سنجیده شود باید از گاز تخلیه شود.
در سونو گرافی ارسال و دریافت موج برایمان مطرح است ولی در سونوتراپی فقط با ارسال سرو کار داریم . امروزه از ماوراء صوت در دستگاهها از خاصیت پیزو الکتریک استفاده می شود . پیزو الکتریک را در برخی کریستا ل ههای مصنوعی و طبیعی می توان ایجاد کرد . کریستال های طبیعی را می توان به نحوه ی خاصی برش داد به طوری که محور های نوری و الکتریکی کریستال بر هم عمود باشد . کریستال کوارتز یک محور نوری دارد و چند محور الکتریکی که این نوع کریستال از نوع کریستال طبیعی به حساب می آید . پیزو الکتریک بر دو نوع است مستقیم و معکوس.
مدت زمانی که پس از اعمال ولتاژ و قطع ولتاژ کریستال هم چنان به نوسان خود ادامه می دهد تا متوقف شود را زمان RDT می گویند. در دستگاههای سونوگرافی قدیمی ما دو تا ترنس دیوسر داشتیم یکی موج را ارسال و دیگری دریافت می کرد و موج به صورت پیوسته فرستاده می شد و به صورت پیوسته دریافت می شد . در دستگاههای جدید یک ترنس دیوسر بیشتر نداریم که هم فرستنده می باشد و هم گیرنده می باشد و به صورت پالسی موج را می فرستد. RDT پدیده ناخوشایند است و در مدت زمانی که قرار است گیرنده باشد فرستنده است و اطلاعات زیادی را از دست می دهیم.
در سونو تراپی و سونوگرافی دکمه ای برای فرکانس موج خروجی نداریم و باید پروب یا مبدل را تعویض کنیم . یک دستگاه ماورا ء صوت با پروب های مختلفی به بازار عرضه می شود . پروب ها را برای تغییر فرکانس بکار می بریم.

منبع:  www.govashir.com

دانشنامه مرجع مهندسی ایران

SMSM.IR

نوع مطلب : مهندسی پزشکی
نوشته شده در جمعه ۳۰ مهر ۱۳۸۹ توسط SMSM |           |