وسعت‌یابی شهرها در دهه‌های گذشته نیاز به خودرو را برای سفرهای درون‌شهری از اهمیتی ویژه برخوردار كرده است. عده‌ای داشتن خودروی جدید و مدل روز را نشانگر جایگاه ویژه اجتماعی می‌دانند. اغلب جوانان نیز از راندن خودرو با سرعت بالا لذت می‌برند. تقاضای خرید خودروهای جدید با توجه به مسائلی نظیر: گرانی بنزین، آلودگی هوا، كمبود پاركینگ و ترافیك سنگین سبب ایجاد و رشد فناوری ساخت خودروهای جدید با زیبایی، سرعت بیشتر، مصرف كمتر و بدنه كوچك‌تر شده است.

این خودروهای جدید با تسهیلاتی ویژه نظیر فروش اقساطی، عرضه می‌شوند. براساس آمار اعلام شده از سوی خبرنامه گویا، روزانه 1200 دستگاه خودروی جدید تولید می‌شود و سالانه بیش از نیم میلیون خودروی جدید، وارد معابر خواهد شد. این در حالی است كه 5/2 میلیون خودروی فرسوده در كشور وجود دارد و 5/1 میلیون آن در تهران، تردد می‌كنند.

نیاز به خروج خودروهای فرسوده از كاروان حمل و نقل درون‌شهری، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. خروج خودروهای فرسوده علاوه‌بر آثار مثبت زیست‌محیطی از تبدیل شهر به پاركینگی بزرگ، پیشگیری می‌كند. براساس ماده 62 قانون برنامه چهارم توسعه تمامی خودروهای فرسوده باید تا پایان سال 1388 از رده خارج شوند. برای تحقق مصوبه دولت در این زمینه از سال 1384 سالانه 350 تا 400 هزار خودروی فرسوده از رده خارج خواهند شد. بنابراین، ضرورت توجه به مدیریت بازیافت خودروهای فرسوده، بیش از پیش احساس می‌شود.

در این مقاله، پس از تعریف بازیافت و شرح شیوه‌های بازیافت خودروهای فرسوده راهكارهایی در زمینه مدیریت بازیافت خودرو، پیشنهاد می‌كند.

تعریف بازیافت و فواید آن

بازیافت، فرایندی است كه در آن مواد زاید، جدا شده و به عنوان ماده خام برای تولید محصولات جدید، استفاده می‌شود. به بیان دیگر، بازیافت به معنای بازگرداندن مواد قابل استفاده به چرخه تولید و یا به طبیعت است. بازیافت دارای مراحلی نظیر جداسازی مواد قابل بازیافت (مانند شیشه، پلاستیك، فلز و...) و پردازش آن است. به‌گونه‌ای كه مواد زاید در فرایندهای مختلف مجدداً استفاده شوند.

مهمترین فواید بازیافت عبارتند از:

·    كاهش حجم زباله ورودی به محیط زیست

·    كاهش آلودگی

·   كاهش نیاز به مراكز دفن و زباله‌سوزها

·   كاهش نیاز به تولید یا ورود مواد خام از خارج

·    افزایش تولید ملی

·    افزایش اشتغال

·    افزایش سطح بهداشت عمومی

فرایند بازیافت خودرو

فلزات، حدود 75درصد از وزن خودرو را تشكیل می‌دهند و 25درصد دیگر آن شامل مواد غیرفلزی نظیر: پلاستیك، لاستیك و شیشه است كه دورریز محسوب می‌شوند. هنگامی كه عمر خودرو پایان می‌یابد به اوراق كنندگان فروخته می‌شود. باقیمانده قطعات قابل فروش، در محیط رها شده یا به دستگاه خردكن فرستاده می‌شود. خردكن‌ها دارای چكش‌های بزرگی هستند كه توده خودرو را می‌شكنند و به ذراتی به كوچكی یك مشت تبدیل می‌كنند. سپس فلزات از جنس آهن و غیر آهن از یكدیگر جدا می‌شوند. مواد دیگر دورریز محسوب می‌شوند. دورریزها زمین و خاك را آلوده می‌كنند و تأثیری نامطلوب بر محیط‌زیست می‌گذارند. امروزه كشورهای توسعه یافته می‌كوشند كه میزان مواد دورریز را كاهش دهند. كنسرسیوم بازیافت خودروی انگلیس (CARE) پروژه‌ای را با همكاری خودروسازان و اوراق‌كنندگان خودرو اجرا كرده كه هدف آن كاهش میزان دورریز مواد غیرفلزی است. آنها روش‌های بازیافت بالقوه‌ای را در زمینه مواد غیرفلزی انجام می‌دهند. این روش‌ها میزان دورریز مواد اولیه را به 8 درصد، كاهش می‌دهند و این مقدار تا سال 2015 به 5 درصد می‌رسد. اوراق كنندگان (CARE) از طریق تولیدكنندگان، به اطلاعات تولید، دسترسی مستقیم دارند. آنها از این اطلاعات برای شناسایی و جداسازی انواع مختلف پلاستیك در مدل خاصی از خودرو، استفاده می‌كنند.

بازیافت لاستیك (تایر)

لاستیك‌ها حدود 5 درصد از وزن خودرو را تشكیل می‌دهند. در ایران سالانه حدود 7 میلیون حلقه انواع لاستیك سبك و سنگین مصرف می‌شود. لاستیك‌های فرسوده از ضایعاتی هستند كه به سبب پایداری زیاد، تأثیری زیانبار بر محیط زیست می‌گذارند و چهره طبیعت را زشت می‌كنند.

تولید یك لاستیك كامیون به 22 گالن نفت نیاز دارد و در صورت روكش‌گذاری لاستیك، معادل 70 درصد در مصرف نفت خام، صرفه‌جویی می‌شود. این مسئله، لزوم بازیافت لاستیك را پررنگ می‌كند.

استفاده مجدد از لاستیك‌های فرسوده به شیوه‌های زیر انجام می‌شود:

1.      روكش مجدد: لاستیك‌هایی كه از شرایط بازسازی برخوردارند، روكش مجدد شده و استفاده می‌شوند.

2.   پودر: لاستیك‌ها خرد و آسیاب می‌شوند و به صورت گرانول برای استفاده در دیگر محصولات، آماده می‌شوند. از ماده به دست آمده در زمین‌های ورزشی، رنگ‌ها و كف‌پوش‌ها، استفاده می شود.

3.      پیرولیز: لاستیك‌ها را به دور از مجاورت هوا حرارت می‌دهد و از آنها روغن و كربن به دست می‌آید.

4.   سوزاندن: سوزاندن تایرها به منظور ایجاد انرژی در نیروگاه‌ها و یا سوخت در كارخانه تولید سیمان در شرایطی حفاظت شده، انجام می‌شود كه هوا را آلوده نكند. مواد به جامانده از احتراق نیز دفع می‌شوند. این كار برای لاستیك‌های قابل بازیافت توصیه نمی‌شود. متخصصان بازیافت، روكش‌گذاری را مناسب‌ترین شیوه بازیافت می‌دانند. فناوری صنعت روكش با پیشرفت فناوری در صنعت ساخت لاستیك همگام است. تولید لاستیك‌های روكش شده كه از ایمنی و كارایی مناسب برخوردارند، فرهنگ خرید لاستیك‌های بازیافتی را میان متقاضیان، رواج می‌دهد.

اهمیت مدیریت بازیافت خودروهای فرسوده

آمار، بیانگر حجم بسیار زیاد خودروهای فرسوده است كه ناگزیر باید از چرخه حمل و نقل خارج شوند. خروج این خودروها موجب تسهیل حمل و نقل شهری و صرفه‌جویی در مصرف سوخت و پاكی هوا می‌شود.

دو شیوه برخورد در مورد خودروهای فرسوده وجود دارد. شیوه اول رها كردن خودروهای فرسوده در محیط خارج از شهرها و یا مناطق دور افتاده است. این شیوه علاوه‌بر آثار زیانبار زیست‌محیطی و چشم‌انداز نامناسبی كه ایجاد می‌كند، عملی نیست. شیوه دوم، بازیافت خودروهای فرسوده است. در بازیافت خودرو علاوه‌بر رها شدن از انبوه قراضه و زباله می‌توان به منافع اقتصادی نیز دست یافت. بازیافت خودروها نیازمند اقدامات گسترده و متفاوت است كه در حوزه اختیارات و وظایف سازمان‌های مختلف قرار دارد. این سازمان‌ها با پراكندگی مكانی و جغرافیایی و ساختار مدیریتی گوناگون اداره می‌شوند. برای ساماندهی اقداماتی كه بیان شد به هماهنگی، سازماندهی، كنترل و مدیریت یكپارچه بازیافت خودروهای فرسوده نیاز است.

مدیران بازیافت خودرو باید به موارد زیر توجهی ویژه داشته باشند:

·   تخصیص تسهیلات مالی به صاحبان خودروهای فرسوده از سوی دولت و دستگاه‌ها

·   سرعت‌بخشی و تسهیل در انجام اقدامات قانونی ابطال پلاك خودرو (صدور گواهینامه اسقاط توسط اداره راهنمایی و رانندگی)

·   ساماندهی تحقیقات در زمینه بازیافت خودرو و استفاده از تجارب دیگر كشورها

·    ایجاد شهرك‌های بازیافت خودرو با حمایت وزارت صنایع و سازمان حفاظت محیط زیست

·   ایجاد همكاری میان تولیدكنندگان و بازیافت كنندگان خودرو به نحوی كه اطلاعات طرح و نقشه خودرو و جنس قطعات برای بازیافت مؤثرتر در اختیار بازیافت‌كنندگان قرار گیرد

·   تعیین اقدامات تشویقی برای تولیدكنندگانی كه در ساخت خودرو از مواد قابل بازیافت با استحكام بیشتر (عمر طولانی) استفاده می‌كنند

اقدماتی كه بیان شد بدون مرجع تصمیم‌سازی واحد، غیرمتمركز و پراكنده است. این امر، موجب موازی‌كاری، صرف هزینه، فرصت و زمان می‌شود و با اصول بدیهی اثربخشی و كارایی، مغایر است و نیز در هنگام بروز مشكل مرجع واحدی مسئول رفع و پاسخگوی انجام كلیه مراحل نیست.

ایجاد هسته‌ای واحد كه مدیریت و هدایت مراحل بازیافت خودروهای فرسوده را برعهده گیرد، راهكاری اثربخش برای صرفه‌جویی و كاهش هزینه‌ها خواهد بود.

منبع: پرشین خودرو

دانشنامه مرجع مهندسی ایران
www.smsm.ir

مطالب تصادفی:

تولید صنعتی چسب - یکشنبه هجدهم مهر 1389
جوشكاری ترمیت (Thermit Welding) - یکشنبه هجدهم مهر 1389
نقاشی عجیب روی اتوبوس - یکشنبه هجدهم مهر 1389
اوج بدبختی! - یکشنبه هجدهم مهر 1389
دانلود ویندوز ۷ با لینک مستقیم – Windows 7 - جمعه دوم مهر 1389
نشانه های كمبود ویتامین E در طیور - جمعه دوم مهر 1389
سیر تکامل و تالیف اولین استانداردها در جهان - جمعه دوم مهر 1389
درباره آنالیز روغن بیشتر بدانیم (Oil Analysis) - جمعه دوم مهر 1389
آشنایی با چند داروی گیاهی - جمعه دوم مهر 1389
راهنمای تشخیص معایب پیستون - جمعه دوم مهر 1389
روشهای تصفیه مواد نفتی - پنجشنبه یکم مهر 1389
عملیات حرارتی آلیاژهای آلومینوم - پنجشنبه یکم مهر 1389
گاز از خام تا فرآورده - پنجشنبه یکم مهر 1389
معایب و محاسن تیرهای لانه زنبوری - چهارشنبه سی و یکم شهریور 1389
بازیافت مواد کامپوزیتی - یکشنبه بیست و هشتم شهریور 1389
بازرسی کیفی مخازن تحت فشار - دوشنبه هجدهم مرداد 1389
معماری و الكترونیك - چهارشنبه ششم مرداد 1389

نوع مطلب : مهندسی مکانيک - خودرو
نوشته شده در چهارشنبه ۱۱ خرداد ۱۳۹۰ توسط SMSM |           |